Toni Morrison (doğum 18 Şubat 1931) ABD'li Nobel ödüllü yazar.

Morrison "Afrikalı-Amerikalı" edebiyatının tanınması ve gelişmesinde önemli rol oynamış, üretken bir yazardır. Sevgili (Beloved) adlı romanıyla 1988 yılında Pulitzer Ödülünü kazandı. Eserleri Morrison'a ayrıca, 1993 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazandırdı.

Amerika'da yaşayan siyahların tarihsel kökenleri ve yaşadıkları dönem içindeki rollerini anlatan romanlarıyla tanınan Toni Morrison, 18 Şubat 1931'de Chloe Anthony Wofford adıyla dünyaya geldi. Ailesi Ohio'da bulunan Lorain'de yaşıyordu. İşçi bir ailenin kızı olmasına rağmen Washington'da ve ünlü Cornell Üniversitesi'nde edebiyat eğitimi alan Morrison, üniversiteden mezun olur olmaz Texas'ta öğretmenliğe başladı. 1957'de ise Washington'a doçent olarak gitti. Amerika'nın başkentinde evlenerek iki çocuk annesi olan Toni Morrison'un evliliği uzun sürmedi ve boşandıktan sonra doğduğu Lorain kasabasına döndü.

60'lı yılların ortasında New Yord'ta Random Yayınevi'nde lektör olarak çalışmaya başlayan Morrison, burada daha çok siyahların edebiyatından sorumlu oldu. Edebiyatla yakından ilgilendiği bu yıllarda bir yandan da İnsan Hakları Hareketi'nde aktif bir rol üstlendi. Toni Morrison, başlıca uğraş alanı olarak sanat ve edebiyatta beyazların dikte ettiği değerlere bağlı olmayarak siyah edebiyatını ve estetiğini oluşturmayı seçti. Öğretmenlik yıllarında yazdığı kısa öyküleri bir kez daha gözden geçirerek üzerinde düzeltmeler yapan Toni Morrison, böylece ilk romanı En Mavi Gözler'i oluşturdu. Bu roman annesinin sevgisini kazanabilmek için herşeyden önce mavi gözlere ve sarı saçlara sahip olmayı dileyen Pecola Breedlove adlı siyah kızın kaderini anlatmaktadır. Ancak Pecola'nın annesinin sevgisi tümüyle yanlarında çalıştığı beyaz ailenin kızına yönelmiş gibi görünmektedir. Genç kız bir de babası tarafından tecavüze uğrayınca hamile kalır ve bebeğini doğururken aklını yitirir. Yazar bu romanında beyazların saptadıkları güzellik ölçütlerine ve bir kadının değer ölçütü olarak dış görünüşe itibar etmesine karşı gelir. En Mavi Gözler romanından dört yıl sonra yayınlanan ve hayatta farklı yollara sahip iki kadının yaşamını Sula adlı eserinde dillendirir. Romanın baş kahramanı Sula, ödün vermeden kendi kimliğini oluşturmaya çalışır ve bu nedenle siyahlar tarafından dışlanır. Morrison, bütün romanlarında olduğu gibi burada da bir yandan siyahların ABD'de baskı altında tutulan toplumsal durumlarını anlatırken bir yandan da dikkatleri siyah kadınların konumuna çekmek istemiştir.

Yukarıda sözü edilen iki kitabı ses getirmekle birlikte geniş kitlelere ulaşamayan Toni Morrison, 1970'lerin sonlarına doğru yazdığı ve konusunu bir aile efsanesinden alan Solomon'un Şarkısı'yla edebiyat dünyasında ün yaptı. Solomon'un Şarkısı'nın Mikman adlı başkahramanı hayatın anlamını ve kendi kökenlerini bulmaya çalışırken, kölelik dönemine kadar izlediği ailesinin tarihini de araştırır. Mikman, beyazların kültürel ve maddesel değerlerinden kopup siyahların bir üyesi olduğunu kavradığı zaman kendi kimliğini de bulmuştur. İnsanın kendi kimliğini arayışını bir sonraki romanında da devam ettiren Morrison, Karaip'deki bir adada geçen Katran Bebek adlı romanında dünyayı dolaşmış bir fotomodel ile adanın kırsal, geleneksel toplumunda kök salmış bir erkek arasındaki aşkın olanaksızlığını anlatır. 1983'de Albany New York State Üniversitesine atanan yazar, yeni yetişmekte olan yazarlara altı yıl boyunca ders verdi. Öğretim elemanlığı yaptığı yıllarda Sethe adında köle kadının öyküsünü anlattığı Sevgili yayınlandı. Hapishaneden çıkıp toplum içine karışmak isteyen Sethe, çocuk katili damgasını yediği için etrafındakiler tarafından dışlanır. Yaşayabilmesi için küçük de olsa bir umuda ihtiyacı olan Sethe, tesadüfen rastladığı genç bir kadının yıllar önce ölen kızı olduğunu düşünür ve onu takip etmeye başlar. Ancak bir süre sonra genç kadın ortadan kaybolur ve Sethe aklını yitirir. Köle kadının kurtuluşu ise siyahların ona gösterdiği dayanışmayla gerçekleşir... Bu romanın konusu kadar yaratılma süreci de bir hayli ilginçtir. Çünkü yazar, bir gazete yer alan ve kendisi gibi kölelik yaşamasını istemediği için kızını öldüren bir kadının haberinden yola çıkarak yazmaya başlamıştır. Toni Morrison, Sevgili'de çok yönlü perspektif ve kişinin kendi kendisiyle konuşmasını içeren modern edebiyat teknikleriyle siyahların geleneksel anlatım stilini ustaca birleştirmiştir.

O güne kadar yazdığı eserlerinin temelinde kölelik olmasını rağmen edebi kaygıları da gözönünde tutan yazar, Kölelik Öyküleri adlı kitabında kölelikle ilgili suçları tüm çıplaklığıyla anlatır. Bu öykülerde beyazları korumak amacıyla yapılan hiçbir kusuru hoşgörmeyerek, siyahların arkaplana atılmış tarihini açığa çıkarır.

1989'da edebiyat bilimleri Profesörü olarak Princeton Üniversitesi'ne geçen yazar üç yıl sonra yayınlanan Jazz adlı romanında 20'li ve 30'lu yıllarda Harlem'de yaşanan siyahların panoramasını çizdi.

Siyah halkın dili olan Toni Morrison, 1993 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'nü alan ilk Afro-Amerikalı yazar oldu.

Eserleri:
Roman: En Mavi Gözler (The Bluest Eyes, 1970), Sula (1974), Solomon'un Şarkısı (Song of Solomon, 1977), Katran Bebek (Tar Baby, 1981), Sevgili (Beloved, 1987), Kölelik Öyküleri (Slave Narratives)

kaynak: wikipedia + msxlabs

İçeriğe Yorum Yapın

Toni Morrison