İtalyan, filozof. Felsefede tümevarım ve çözüm yöntemlerinin uygulanmasında katkısı olmuştur.

Calabria bölgesinde, Cosenza'da doğdu, 2 Kasım 1588'de aynı kentte öldü. Eski ve soylu bir ailedendi. Hümanist ve ozan Antonius Telesius'un (Antonio Telesio) yeğenidir. Telesio Bernardino diye de anılır. Önce Milano'da, sonra Roma'da öğrenim gördü, Padova Üniversitesi'nde felsefe ve matematik okudu. 1527'den sonra, bir süre içe kapalı bir yaşam sürdüğü Benediktin manastırına çekildi. Cosenza'ya yerleşince Cosenza Akademisi'nin yeni bir felsefe anlayışını benimsemesine katkıda bulundu, burada tümevarım ve çözüm yöntemlerini geliştirdi.

Telesius felsefe dışında fizik, matematik, fizyoloji, gökbilim ve tanrıbilim konularında da çağma göre önemli çalışmalar ortaya koymuştur. Felsefeyi Aris-totelesçilik'in kavramlara dayalı yönteminden kurtarıp bilimsel bir içeriğe kavuşturma çabaları, Aristote-lesçi çevrelerde büyük tepkilere yol açmıştır. Telesi-us'a göre felsefede deney ve gözlem gereklidir, yalnız kavramlara bağlanmak sorunların çözümüne yetmez. Filozofun yalnız us sınırları içinde kalarak doğadan, doğal olaylardan uzaklaşması gerçekleri kavramada yeterli değildir. Bilginin ilk kaynağı doğadır, nesnel varlıklardır. Bunlardan edinilen izlenimler us ilkelerinin süzgecinden geçirilerek, tümevarım yöntemiyle, kesin biçime kavuşturulur. Bu gerçek varlıkların (entia realia) bilgisidir, doğayı olduğu gibi insanı da tanımaya yarar.

Telesius'a göre evrende sıcaklık, soğukluk ve madde olmak üzere üç temel ilke vardır. Sıcaklığın özü göksel, soğukluğunki toprakla ilgilidir. Sıcaklığı doğuran ısı yaşamın da, devinmenin de kaynağıdır. Soğukluk ise dinginliğin, ölümsüzlüğün temelidir. İnsan gövdesini kuran öğeler de madde ile nesnel olmayan, tinsel yetilerdir. Bunlar için azalıp çoğalma söz konusu değildir. Bu öğeler evrenin bütününde de vardır ve sürekli bir savaş durumundadır. Bu savaş gökle yerin oluş nedenidir. Isı etkin güçtür, onda yayılma, genişleme özelliği vardır, soğukluk ise daralmaya, büzülmeye elverişlidir. Oluşun gerçekleşmesinde, nesnel varlıkların türlenmesinde bu karşıtlıkların etkisi egemendir. Bu etkin güç nesneldir, canlının tini onun bir bölümüdür ve soluktur. Bu soluk, başın içinde ince boşluklarla sinirler arasına yayılmış, dokuların içine girmiştir. İnsanda, öteki dirilerden ayrı olarak, tanrısal ve ölümsüz bir tin vardır. Tanrı'nın yaratarak insana verdiği bu yüce nesne, onu bütün yaratıklardan ayırır, ona üstünlük sağlar.

Duyum ve bilinç yalnız insanda değil bütün doğa varlıklarında bulunur. Bu varlıkların bütününü kapsayan eğilim ve duyarlık evrensel diriliğin kaynağıdır. Telesius'un geliştirdiği öğreti çağlar boyunca etkisini göstermiş, özellikle tümevarım yöntemine kazandırdığı içerik, deney ve gözleme dayanan düşünürlere ışık tutmuştur. Filozof R.Bacon, bu nedenle, onu Novıorum hominum prima (yeni insanların ilki) diye nitelemiştir.

Kaynak: Türk Ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi

İçeriğe Yorum Yapın

Bernardino Telesio