Amerikan oyun ve roman yazarı Thornton Wilder, bir gazete sahibinin oğlu olarak 17 Nisan 1897'oe Madison, Wisconsin'de dünyaya geldi. Babasının 1905-1909 yılları arasında başkonsolosluk yaptığı Hong Kong ve Şangay'daki misyoner okullarında okudu. 1910'dan sonda devam ettiği Berkeley High School'da 'Üç Dakikalık Oyun' denilen, oyunlar yazdı. 1915'di Yale Üniversitesi'nde arkeoloji ve Fransızca eğitimi almaya başladı. 1920'de mezun olduktan sonra, New Jersey'e giderek Fransızca öğretmenliği yaptı.

Thornton Wilder, Roma'da yozlaşmış aristokratik bir çevreye düşen genç bir arkeologu konu aldığı ilk romanı The Cabala ile 1926'dan itibaren edebiyat çevrelerinde tanınmaya başladı. Ardından akıl erdirilmesi zor olan olayları ele aldığı Kader Köprüsü çıktı.Bu romanında bir köprünün yıkılışını gören bir papaz, ölenlerin hayatlarını araştırır ve bu arada kurbanlarından her birinin yaşamının bir dönüm noktasında bulunduğunu saptar. Bu da ölümün o anlarda 'anlamlı' olduğuna dair bir işarettir. Yayınlandığı dönemde büyük yankılar yaratan Kader Köprüsü, yazarına 1928 Pulitzer Ödülü'nü getirdi. Thornton Wilder, 1938 ve 1943 yıllarında da Pulitzer'in sahibi oldu.

1930 yılında Şikago Üniversitesi Klasik Edebiyat ve Yaratıcı Yazı kürsüsüne profesör olarak atanan Thornton Wilder, bundan bir yıl sonra doğumun ve ölümün ebedi değişimini konu aldığı Uzun Noel Yemeği adlı oyunu yazdı. Dekorun kullanılmadığı bu piyes, oyun olduğunu izleyicisine hatırlattığı için, beklentilerini kökten boşa çıkarmaktadır. Bundan dört yıl sonra da Amerikan toplumundaki iyi bir insanın kaderini konu aldığı Yolculuğum Cennete adlı ironik romanı çıktı. Ancak beklenenin aksine bu romanı eleştirmenler tarafından kayda değer bulunmadı. Bu nedenledir ki Wilder, roman yazmaya bir süre ara vererek kendini dram çalışmalarına adadı.

Kasabamız adlı konusu olmayan piyesinde gerek yaşayanlara gerekse ölülere yer veren bir kasabanın günlük yaşantısından kesitler sundu. Wilder'ın yarattığı tiyatro düş karşıtı bir olaydı; izleyicinin bir oyunla karşı karşıya olduğunun bilincinde olmasını istiyordu. Bunun için izleyicilerle sahne arkasında bir rol de üstelenen oyun yöneticini sundu. Thornton Wilder, dünya çapında ikinci başarısını II. Dünya Savaşı'nın etkisinde kalarak yazdığı Ramak Kaldı ile 1942 yılında ulaştı. Sıradan bir aile olan Antrobus'ların çevresinde gelişen bu oyun, insanlığı tehdit eden yıkımı üç aşamada göstermektedir. Buzul Çağı, Tufan ve bombalı savaş. İnsan her zaman yaşama isteğiyle tehlikelere göğüs gerdiğini anlattığı bu oyununda Wilder, gizemli etkilerden Broadway revüsüne kadar, değişik teknikler kullandı ve zaman düzlemlerini sürekli olarak değiştirdi. İzleyicileri oyuna katarak oyuncuların rollerini sahnede prova etmelerini sağladı.

Savunma hizmetinde görev yaptığı II: Dünya Savaşı sona erdikten sonra Martın On Beşi adlı romanı kaleme alan yazar, en önemli yapıtını böylece vermiş oldu. Jül Sezar'ın öldürülmesini dört kitapta toplayan Wilder, her bir olayı değişik bir perspektifte aydınlattı. Martın On Beşi'yle Roma İmparatorluğu'nun yok olmasına neden olan tarihsel yönden teknik bir tekonstrüksiyon yapmak istemeyen yazar, o dönemin ruh halini ve imparatorluğun düşünme tarzını ortaya çıkarma niyetindeydi. Bu roman mektuplar, günce notları, nutuklar, resmi belgeler gibi yalancı belgesel materyalin, biraraya getirilmesinden oluşmuştur.

Thornton Wilder, yüzyılın ortasında Harvard Üniversitesi'nde Şiir Sanatı Profesörlüğü'ne getirildi. 1950'li yıllarda antik miti Hıristiyan motifleriyle bağdaştırarak Alkestiade'yi, Johann Nestroy'un bir farsından yola çıkarak Çöpçatan'ı, evrim geçiren insanlığı anlattığı Sekizinci Gün adlı eserleri yazdı. Hıristiyan dininden kaynaklanan sarsılmaz iyimserliği ele alan Sekizinci Gün tıpkı yıllar sonraki ürünü Theophilus North gibi beğenilmedi. Dramlarında Uzakdoğu'nun eksinin yanı sıra, epik tiyatro ve antik trajedinin öğelerini kullanan Thornton Wilder, 7 Aralık 1975'te Hamden, Connecticut'ta yaşamını yitirdi.

İçeriğe Yorum Yapın

Thornton Wilder